یادداشت/ گیلان خواست- معصومه پاداش ستوده: امروزه تربیت فرزندان به مهارت‌های جدید و سواد فضای مجازی نیاز دارد، کودکان و نوجوانان امروز بخش مهمی از زندگی خود را در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی برای روند آموزش یا بازی‌های ویدیویی می‌گذرانند، بنابراین والدین امروزی نیاز دارند تا مهارت‌های لازم را به فرزندان خود بیاموزند.

آموزش مجازی هم در حوزه آموزش و پرورش و هم در حوزه خانواده‌ها تجربه جدیدی است، در سال‌های گذشته فرزندان بین چهار تا هشت ساعت در محیط مدرسه بودند و اوقات زیادی را در منزل نبودند، با همه‌گیری ویروس کرونا و مجازی شدن آموزش‌ها تمام وقت در منزل و در کنار خانواده هستند و درس خواندن آنلاین به شکل استفاده از تبلت، لپ‌تاپ و تلفن همراه شده است.

علاوه بر کلاس آنلاین دانش‌آموزان ارتباط‌های دیگری در کلاس‌های گروهی و دوستان خود در فضای مجازی دارند که ترکیب آموزش مجازی و ارتباط با دوستان باعث می‌شود که مدت طولانی از فضای مجازی استفاده کنند. با این ابزارها، تهدیدهای مختلف موجود در فضای مجازی مختلف در شبکه‌های اجتماعی، نگرانی در مورد امنیت کودکان و نوجوانان را بسیار افزایش داده است.

یکی از دلایل اهمیت این موضوع، آسیب‌پذیری بیشتر کودکان در فهم حریم خصوصی و آگاهی از مسائل پیرامون آن است، برای مثال در ساده‌ترین شکل این آسیب‌پذیری، ممکن است سیاست‌های حریم خصوصی در شبکه‌های اجتماعی به زبانی غیر از زبان مادری به کودکان و نوجوانان نمایش داده شود که مسلماً توسط کودک به خوبی درک نمی‌شوند.

در بین این فعالیت‌ها در فضای مجازی ممکن است برخی دانش‌آموزان محتواهای نامطلوب در گروه‌های کلاسی و گروه‌های دوستان برای همدیگر ارسال کنند که به لحاظ رفتاری می‌تواند خطرساز و باعث آسیب‌های رفتاری و اخلاقی باشد، بنابراین فرهنگ‌سازی و افزایش سواد رسانه‌ای برای خانواده‌ها ضرورتی دوچندان پیدا می‌کند.

 والدین امروز باید علاوه بر مهارت‌های سنتی فرزندپروری از مهارت جدید فرزندپروری دیجیتالی نیز برخوردار باشند.

آمارها نشان می‌دهد حدود ۱۹ میلیون کاربر اینترنت در کشور زیر ۱۸ سال سن دارند، با رشد فناوری اطلاعات و گوشی‌های هوشمند، جرایم سایبری افزایش یافته است. رشد جرایم اینترنتی نشان از افزایش تهدیدات سایبری برای کاربران فضای مجازی اعم از کودکان و نوجوانان دارد که لازمه کاهش این آمار و پیشگیری از وقوع جرایم سایبری، افزایش آگاهی عمومی و اطلاع از آسیب‌ها و تهدیدات فضای سایبر خصوصاً از سوی والدین است.

لزوم برخورداری از رویکردهای جدید تربیت فرزند

روانشناسان معتقدند برخورداری والدین از رویکردهای جدید برای تربیت فرزندان، در سبک زندگی جدید ضرورت دارد زیرا در عصر حاضر در کنار رویکردهای قبلی برای فرزندپروری دیجیتال والدین باید رویکردهای جدیدتری برای استفاده از اینترنت و فضای مجازی داشته باشند، در حال حاضر و در بین والدین برای چگونگی مواجهه با فرزندان در استفاده از اینترنت و فضای مجازی سه رویکرد می‌بینیم، عده‌ای به این موضوع کاملاً خوشبین هستند و تنها مزیت‌ها و محتوای اینترنت را می‌بینند و آزادی بدون قید و شرط و نامحدود برای فرزندان می‌گذارند و رویکرد آنها منفعل است.

عده‌ای دیگر از والدین بدبین هستند و تنها تهدیدهای این فضا را می‌بینند که رویکرد این افراد هم منفعل است و این گروه از پدر و مادرها به طور کلی استفاده از اینترنت را برای فرزندان بسیار محدود می‌کنند، اما تعدادی هم رویکرد واقع بین دارند و فرصت‌ها و چالش‌ها را با همدیگر می‌بینند، به مزیت‌ها و تهدیدهای فضای مجازی آگاهی دارند و رویکرد آنها فعال است، یعنی به فرزندان برای استفاده از اینترنت و فضای مجازی آزادی می‌دهند، اما این آزادی محدود بوده و قبل از اینکه برای فرزندان ابزار تکنولوژی روزمره را تهیه کنند قوانین و شرط‌هایی را نیز تعیین می‌کنند.

این در حالیست که باید به جایی برسیم که دیدگاه واقع‌بینانه را انتخاب کنیم، در این صورت فرزندان با آرامش می‌توانند از این فضا استفاده کنند. زیرا در این رویکرد واقع‌بینانه فرزندان واکسینه می‌شوند.

تهدیدهای فضای مجازی را به فرزندانمان آموزش دهیم

هنگامی که فرزندان وارد این فضا می‌شوند والدین دیگر نمی‌توانند آنها را از بودن در این فضا دور کنند، باید والدین این شرط را برای فرزندان بگذارند که در صورتی می‌توانند تبلت و گوشی تلفن بهمراه داشته و از اینترنت نامحدود استفاده کنند که هر موقع والدین تقاضا کردند به فضاهایی که او می‌رود بتوانند دسترسی داشته باشند.

 در حقیقت انجام این کار بسیار بهتر از این است که فرزند را به صورت افسارگسیخته در این فضا رها کنند و بعد احساس ندامت کنند؛ بسیاری از پدر و مادرها از همان ابتدا که با گوشی‌های هوشمند مواجه شدند بسیاری از اوقات خود را در اینترنت و در فضای مجازی می‌گذراندند و این فضا برای آنها جذاب بود، در پاندمی کرونا هم فرزندان با روند آموزش آنلاین فرزندان وارد این فضا شده‌اند و این فضا جذابیت‌هایی برای آن‌ها دارد، لازم است والدین سطح سواد رسانه‌ای خود را افزایش دهند تا اگر فرزند با موردی مواجه شد نوع رفتار با او را بدانند.

اطلاع از «خشونت سایبری» برای والدین و آگاهی دادن به فرزندان برای استفاده از فضای مجازی لازم است، اما تعداد زیادی از والدین از این نوع تهدیدات فضای سایبری آگاهی ندارند و چه بسا خود آن‌ها هم درگیر این مسئله در فضای مجازی می‌شوند، والدین باید این موارد را بیاموزند و به فرزندان هم یاد دهند تا تا درگیر کلاهبرداری و موارد تهدید کننده این فضا نشوند، اگر والدین نظارت لازم را نداشته باشند، بیرون آوردن فرزندان از این فضا بسیار سخت می‌شود.

والدین مراقب رفتارهای اعتیادگونه کودکان به فضای مجازی باشند

والدین میبایست؛ باید و نبایدهای فضای مجازی را به فرزندان تذکر دهند، عمده نبایدهای این فضا موارد اخلاقی است که والدین موظف به تذکر دادن به فرزند خود هستند، همچنین والدین باید مراقب رفتارهای اعتیادگونه کودکان خود به فضای مجازی باشند، زیرا این امر می‌تواند تا حدودی استفاده از فضای مجازی را برای فرزندان و خانواده‌های آنها نگران کننده کند.

تاکسی گرفتن ما در سبک جدید زندگی اینترنتی شده است

گفتنیست؛ در حال حاضر وابستگی فرزندان به تلفن همراه را نمی‌توانیم اعتیاد قلمداد کنیم، اما باید بدانیم دنیای مجازی، اینترنت و اندروید سوار بر جامعه کنونی شده است و در شرایط زندگی صنعتی امروز که استفاده از امکانات روزانه مانند فیلم دیدن، تاکسی گرفتن، مطلب خواندن، پول جابه‌جا کردن، آموزش دیدن، دنبال کردن آخرین اخبار روز، سرگرمی، امور فرهنگی و تفریحی و همه مواردی که وابسته به اینترنت است، ما مجبور به استفاده از فضای مجازی و دنیای اینترنت هستیم.

بنابراین وابستگی بیش از اندازه فرزندان به تلفن همراه را هم نمی‌توانیم اعتیاد نام دهیم در حقیقت این وابستگی سبک زندگی در حوزه‌های متفاوت مانند سیاست، اقتصاد، ارتباطات، تفریح و همه این موارد را تحت تأثیر قرار می‌دهد، باید خانواده علائم خطر و هشدارها را به فرزندان ارائه دهند و به آن‌ها بیاموزند به منظور هنجارپذیری در جامعه تا یک مقطع سنی حق ورود به همه سایت‌ها را ندارند و برای استفاده بهینه از فضای مجازی و اینترنت این محدودیت‌ها را برای او تعیین کنند، پس والدین می‌توانند حالت توصیه‌ای به فرزندان داشته باشند و نمی‌توانند حالت کنترل دائم را گزینش کنند و البته که گزینه حذف در دنیای امروز مردودترین گزینه هاست.

در دنیای امروز، فرزند پروری در جهان دیجیتالی یک نگرانی بین‌المللی است و برای حل این چالش بسته‌های مهارتی بسیاری در سطح جهانی برای والدین و کودکان تولید شده اما والدین و کودکان ایرانی به دلیل عدم دسترسی به این مهارت‌ها در معرض اسیب های مختلف نوپدید هستند.