به گزارش گیلان خواست از رشت،پیش‌تر این طرح به‌دلیل استفاده از نانوتیتانیوم در فرایند احیا، با مخالفت کارشناسان محیط‌زیست مواجه شده بود.پایلوت طرح «احیای تالاب انزلی به روش زیست‌پالایی تسریع‌یافته و افزایش حجم آبگیری تالاب انزلی» که به‌عنوان بایوجمی شناخته می‌شود، تابستان سال ۹۸پس از بررسی در استخرهای محصور، در ۵۰هکتار از بهترین نقطه تالاب انزلی اجرا شد و پس از آن با بالا گرفتن انتقادات کارشناسی توسط دادستان وقت انزلی متوقف شد.

شرکت مجری طرح، مدعی بود که این طرح از سوی آژانس جایکا و ستاد فناوری نانوی ریاست‌جمهوری مورد تأیید قرار گرفته است، ولی این مراکز با توقف طرح تأیید آن ‌را تکذیب کردند. مرکز پژوهش‌های مجلس نیز با بررسی‌های کارشناسی، اجرای طرح بایوجمی در تالاب انزلی را غیرفنی اعلام کرد و آن ‌را دارای تبعات زیست‌محیطی و انسانی دانست.محمد داسمه، وکیل دادگستری حالا درباره رأی اخیر دستگاه قضایی برای توقف طرح بایوجمی در تالاب انزلی به همشهری می‌گوید: پرونده در انزلی تشکیل شد.

بخشی از آن به دادسرای کارکنان دولت جهت رسیدگی به تخلفات مسئولان ارسال شد و بخشی دیگر به‌دلیل عدم‌صلاحیت رسیدگی دادسرای انزلی به خمینی‌شهر اصفهان انتقال یافت؛ چون شرکت مجری در این استان ثبت شده بود. براساس رأی شعبه ۱۰۱دادگاه کیفری ۲ شهر خمینی‌شهر، قرار پیشین صادر شده در شعبه ۳دادیاری دادسرای عمومی و انقلاب خمینی شهر مبنی بر توقف استفاده از نانو دی‌اکسید تیتانیوم در تالاب انزلی برقرار خواهد بود و با استناد به مواد ۲۷۳و ۶۹۰قانون آیین دادرسی رأی صادره قطعی است.

از جمله مخالفان اجرای طرح بایوجمی، پژوهشکده علوم زیستی دانشگاه شهید بهشتی بود. اصغر عبدلی، معاون این پژوهشکده می‌گوید: در طرح بایوجمی قرار بود از ماده‌ای متشکل از نانوذرات تیتانیوم، کلرید نقره و کود کمپوست به همراه ۴گونه غیربومی کپورماهی چینی در احیای تالاب انزلی استفاده شود؛ به‌گونه‌ای که ابتدا گیاهان آبزی از منطقه برداشت شود و با افزودن محلول بایوجمی، رسوبات آلی تجزبه شده و باعث رشد جلبک‌هایی شود که غذای آبزیان است. بخشی از مواد تجزیه شده نیز بر اثر جریان آب از تالاب خارج می‌شدند.

استدلال دیگر آنها این بود که با از بین رفتن رسوبات، می‌توان از هر هکتار تالاب انزلی ۴تن کپورماهی چینی برداشت کرد؛ به‌طوری که با درآمد حاصل از آن، هزینه‌های اجرای طرح جبران می‌شود و درآمد اضافه به‌دست خواهد آمد. آنها مدعی بودند پیش از اجرای طرح در تالاب، توانسته‌اند نتایج خوبی در استخرهای پژوهشکده آبزی‌پروری وابسته به مؤسسه تحقیقات شیلات به‌دست آورند.

پژوهشکده علوم‌محیطی دانشگاه شهیدبهشتی به همراه تعدادی از کارشناسان محیط‌زیست مخالف اجرای این پروژه بودند. کارشناسان معتقد بودند این کار باعث صدمه به تالاب خواهد شد. به اعتقاد اصغر عبدلی، متخصص اکولوژی دریایی، این طرح فارغ از آسیب‌هایی که مواد بایوجمی به اکوسیستم منطقه وارد می‌کند، تا زمانی که آلاینده‌های تالاب همچنان برقرار است، کارایی ندارد.او می‌گوید: هنوز تصفیه‌خانه شهرهای رشت و انزلی راه‌اندازی نشده است و در سال بیش از ۴۰میلیون مترمکعب فاضلاب به تالاب سرازیر می‌شود.

چند سال بعد دوباره این رسوبات جایگزین خواهد شد. نانوذرات تیتانیوم و مواد آلاینده درون کود کمپوست باعث آلوده‌ترشدن تالاب می‌شود. محاسبات نشان می‌دهد اگر قرار بود این طرح برای ۱۲هزار هکتار تالاب انجام شود، باید بیش از یک‌میلیون لیتر از محلول نانو ذرات تیتانیوم، چند هزار تن کود کمپوست و چند میلیون بچه ماهی کپور چینی به تالاب اضافه می‌شد. مضر بودن نانوذرات تیتانیوم برای انسان و آبزیان در دنیا موضوع شناخته‌شده‌ای است. حال تصور کنید این حجم از مواد آلاینده را چطور می‌خواستند به تالاب اضافه کنند.

آیا این مواد از تالاب خارج می‌شد؟ چندسال در تالاب باقی می‌ماند؟ آیا آزمایش‌های پژوهشکده آبزی‌پروری مؤسسه تحقیقات شیلات ایران که در استخرها انجام داد، قابل تعمیم به شرایط تالاب انزلی است؟ آیا با یک‌سال بررسی می‌توان نتیجه تأثیر این مواد را روی انسان و آبزیان با قطعیت مشخص کرد؟ اثرات بسیاری از مواد شیمیایی بعد از چند سال خود را نشان می‌دهد.عبدلی با اشاره به قوانین حفاظت از تالاب‌ها می‌گوید:

این قوانین به صراحت اعلام کرده‌اند که گونه‌های غیربومی و مواد شیمیایی ناشناخته و آلوده‌کننده را نباید درون تالاب‌ها ریخت. با اضافه‌کردن چند میلیون گونه غیربومی، از تنوع زیستی تالاب چه چیزی باقی خواهد ماند؟ ضمن اینکه هنوز مشکلات اصلی و ریشه‌ای یعنی، ورود آلاینده‌های شهری، کشاورزی و صنعتی بدون تصفیه به تالاب، ورود رسوبات ناشی از تخریب در بالادست حوضه آبریز، ورود گونه‌های مهاجم گیاهی و جانوری، احداث جاده و… برطرف نشده است و اجرای این پروژه هدر دادن منابع مالی و تخریب تالاب به‌حساب می‌آید.

اگر بودجه‌ای وجود دارد باید برای این بخش‌ها استفاده شود؛ نه اینکه مشکلی به مشکلات تالاب اضافه شود.مجری طرح مدعی بود که ۵۰هکتار پایلوت درون تالاب محصور شده است، اما با شروع فصل بارندگی و بالا آمدن سطح تالاب، بخشی از دیواره‌های تالاب تخریب و عملا محتوای درون و بیرون تالاب به هم آغشته شده است.

اصغر عبدلی، استاد اکولوژی پژوهشکده علوم محیطی دانشگاه شهیدبهشتی می‌گوید: از نظر من به‌دلیل تخریب دیواره‌ها، دیگر ۵۰هکتار مجزا وجود ندارد و باید گفت در به نتیجه رسیدن پرونده توقف اجرای طرح بایوجمی در تالاب انزلی، دانشگاه شهیدبهشتی، دادستان وقت انزلی، رئیس قوه قضاییه، فراکسیون محیط‌زیست مجلس، تشکل‌های غیردولتی در انزلی و امام جمعه انزلی، تعدادی از متخصصان دانشکده شیمی و زیست‌شناسی دانشگاه تهران نیز نقش داشتند؛ چون اگر این طرح در تالاب انزلی اجرا می‌شد، بدون شک در تالاب‌های دیگر کشور نیز به اجرا درمی‌آمد و حالا با رأی صادرشده توسط دادگستری اصفهان در ممنوعیت استفاده از مواد نانو دی اکسید تیتانیوم، استفاده از این مواد در منابع آبی کشور ممنوع می‌شود. جامعه علمی کشور نیز مسئولیت اجتماعی خود را ایفا کرد و اجازه نداد پروژه‌های آسیب‌رسان به مرحله اجرا برسند./همشهری